معرفی رشته مامایی

در هر تيك تاك ساعت، نوزاد يا نوزاداني در گوشه و كنار دنيا متولد مي‌شوند. حادثه‌اي كه كثرت و قدمت آن باعث شده است تا عظمت اين بزرگترين معجزه خلقت از چشم ها پنهان بماند. آري! تولد بزرگترين ، باشكوه‌ترين و بحراني‌ترين لحظه زندگي و قديمي‌ترين تجربه بشري است و در ميان مشاغل نيز مامايي( در شكل سنتي آن) يكي از قديمي‌ترين مشاغل است . زيرا از قديم، عده‌اي از زنان بودند كه به دليل تجربه بسيار و اطلاع‌ از داروهاي گياهي و تاثيرات آنها، به زنان ديگر كمك مي‌كردند تا وضع حمل آسان‌تر و ايمن‌تري داشته باشند.

البته نبايد تصور كرد كه آنچه امروز به نام حرفه و دانش مامايي معروف است، ادامه و دنباله همان مامايي سنتي است بلكه امروزه مامايي دانشي است كه بر مشاهده ،‌ آموزش، پيشگيري ، تحقيق، تشخيص و درمان استوار شده است.

مامايي يكي از زيرمجموعه‌هاي علوم پزشكي است كه نقش هاي بسيار گسترده‌اي اعم از نقش مشاوره‌اي، آموزشي ، مراقبتي ، حمايتي،‌درمانگري و تحقيقاتي است. البته تمامي اين نقش ها در ارتباط با مادر و كودك مفهوم پيدا مي‌كند يعني ماما به مشاوره قبل ،‌بعد و هنگام ازدواج ، آموزش نحوه تنظيم خانواده، مراقبت در دوران بارداري، زايمان طبيعي و مراقبت بهداشتي مادر و كودك و آموزش به دختران در زمينه بهداشت دوران بلوغ و بعد از آن مي‌پردازد. ‌

حيطه رشته مامايي از دوران قبل از حاملگي شروع مي‌شود و تا پس از زايمان و 6 سالگي كودك ادامه پيدا مي‌كند.

در دوران قبل از حاملگي ماما بررسي مي‌كند كه آيا يك مادر توانايي حامله شدن را دارد و اگر حامله شود خطري براي خودش يا جنينش بوجود مي‌آيد يا نه؟ براي مثال مادران ديابتي، مادراني كه بيماري قلبي پيشرفته دارند، مادراني كه سابقه خانوادگي واضحي از ناهنجاري هاي ژنتيكي دارند و مادراني كه قبلا بچه معلول به دنيا آورده يا چندبار سقط كرده‌اند، بايد قبل از حاملگي با ماما مشورت كرده و آزمايش هاي لازم را انجام دهند. در واقع در اين مرحله ماما به مشاوره با زنان علاقه‌مند به بارداري و شناسايي زنان پر خطر از نظر بارداري و زايمان مي‌پردازد و آن ها را به متخصص مربوط ارجاع مي‌دهد. مرحله بعد حاملگي است كه در اين مرحله مراقبت از باردار در درمان گاه ها يا كلينيك‌هاي مراقبت از بارداري بر عهده ماما است. در اين دوران خانم باردار در فواصلي معين كه ماما مشخص مي‌كند به كلينيك مراجعه كرده و معاينه مي‌شود تا ماما ضمن معاينه ، مشاوره و آزمايش از سلامت مادر و جنين مطمئن گردد و در صورتي كه خطري مادر يا جنين را تهديد مي‌كند زود تشخيص داده و از عواقب جدي و وخيم آن جلوگيري نمايد. براي مثال مادري كه دچار فشار خون حاملگي شده است اگر زود تشخيص داده نشود به قيمت جان مادر و جنين تمام خواهد شد. گفتني است كه در اين مرحله ماما مي‌تواند در زمينه‌هاي مختلف مانند تغذيه، بهداشت فردي‌، ورزش، تكنيك‌هاي تنفس و اطلاع از سلامت جنين به مادر آموزش داده و او را براي زايمان آماده سازد.

مرحله بعد مرحله زايمان است كه از پذيرش مادر در اتاق درد شروع شده و به وضع حمل در اتاق زايمان خاتمه پيدا مي‌كند. در اين مرحله ماما بررسي ‌هاي اوليه را انجام مي‌دهد و پس از اطمينان از آمادگي مادر براي زايمان و سلامت مادر و جنين همچنين اطمينان از يك زايمان طبيعي مسووليت زايمان را برعهده مي‌گيرد.

در اين مرحله اگر زايمان با مشكلي روبرو باشد مثلا جنين در حالت طبيعي نبوده يا مادر بيماري خاصي مثل بيماري قلبي پيشرفته داشته باشد يا اينكه نياز به سزارين باشد، اين وظيفه پزشك زنان و زايمان است كه مسووليت زايمان را در بيمارستان يا زايشگاه بر عهده بگيرد.

در مرحله بعد از زايمان نيز كنترل سلامت نوزاد و مادر و آموزش نحوه رسيدگي و چگونگي نگهداري فرزند بر عهده ماما است.

مرحله بعد نيز واحد بهداشت مادر و كودك است كه در اين مرحله تعيين وضعيت رشد و تكامل كودك شامل رشد فيزيكي و تكامل‌هاي اجتماعي، رفتاري و گفتاري از 5 روزگي تا 6 سالگي و واكسيناسيون كودك بر عهده ماما است. از سوي ديگر بخشي از كار ماما به زنان بر مي‌گردد. در اين بخش ماما در درمانگاه هاي زنان يا در مطب‌هاي خصوصي به پيشگيري هاي اوليه از سرطان دهانه رحم و پستان پرداخته يا در مراكز نازايي به عنوان مشاور نازايي فعاليت مي‌كند.

توانايي هاي مورد نياز و قابل توصيه: 

رشته‌هاي علوم پزشكي بويژه سه رشته پزشكي ، پرستاري و مامايي نياز به علاقه و احساس مسئوليت بسيار دارد . براي مثال يك ماما بدون عشق و علاقه لازم نمي‌تواند فريادهاي ناشي از درد يك زائو را تحمل كند و پاسخگوي نيازهاي او باشد.

رشته مامايي عشق و علاقه و صبر و حوصله بسيار بالا مي‌خواهد چون يك خانم در حال زايمان، شرايط بسيار حساسي دارد و بسياري از حرف ها يا حركاتش در اختيار خودش نيست و يك ماما بايد در حد امكان با صبر و حوصله بسيار به او آرامش و قوت قلب بدهد و توجه داشته باشد كه مسووليت جان دونفر يعني مادر و جنين او را بر عهده دارد. همچنين يك ماما بايد بسيار باهوش و نكته‌سنج باشد و از مقابل مسائل هرچند كوچك به سادگي نگذرد ، زيرا خيلي از مسائل يا علائم كوچكي كه در هنگام بارداري يا زايمان ظاهرمي‌شود، در صورت عدم توجه مي‌تواند خطرات جاني براي نوزاد يا مادر به دنبال داشته باشد.

همچنين دانشجوي اين رشته بايد تحمل خون و خونريزي، شب‌كاري و در كل كار در محيط بيمارستان را داشته باشد و به كار عملي نيز علاقه‌مند باشد چون دروس اين رشته بيشتر عملي است و كمتر جنبه تئوري دارد.

در سال هاي اخير دانشجويان مستعد و خوبي وارد رشته مامايي مي‌شوند، اما متاسفانه بسياري از دانشجويان شناخت دقيقي از اين رشته ندارند. براي مثال نمي‌دانند كه در ترم‌هاي اول بايد در بيمارستان‌ كارها و خدمات ابتدايي پرستاري را انجام دهند و حتي گاهي اوقات به همين دليل سرخورده مي‌شوند و انصراف مي‌دهند، در حالي كه اگر با علاقه و عشق لازم وارد اين رشته شوند، متوجه مي‌شوند كه مامايي رشته با ارزش و پراهميتي است كه از نظر معنوي مي‌تواند انسان را به معناي واقعي كلمه راضي كند. دانشجوي مامايي بايد از نظر جسمي و روحي سلامت كامل داشته و از روابط اجتماعي خوبي برخوردار باشد چون مشاوره و آموزش بخش مهمي از كار يك ماما است. گفتني است كه رشته مامايي تنها از بين داوطلبان زن دانشجو مي‌پذيرد.

وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر: 

كارشناسي ارشد مامائي ناپيوسته به اولين مقطع تحصيلي پس از كارشناسي گفته مي‌شود. طول دوره كارشناسي ارشد حداقل 2 سال و حداكثر 3 سال است. دوره دكتراي مامايي كه پس از اتمام تحصيلات در مقطع كارشناسي ارشد، مي‌توان به آن راه يافت.

آينده شغلي و بازار کار: 

 از مراكزي كه يك ماما مي‌تواند در آنها مشغول به كار شود، مي‌توان به بيمارستان ها، زايشگاه ها، درمانگاه ها و مراكز بهداشتي اشاره كرد. همچنين ماما طبق قوانين حاضر در صورت داشتن مدرك كارشناسي مي‌تواند مطب داير كرده و در آن به ارائه خدمات بهداشتي و درماني بپردازد.