نحوه صحیح مطالعه زیست شناسی ; زیستشناسی با بالاترین ضریب به عنوان اصلیترین درس گروه آزمایشی علوم تجربی اهمیت ویژهای دارد. علت این موضوع در کم مطالعه کردن این درس نیست، بلکه یکی از مشکلات بزرگی که داوطلبان دارند، چگونه مطالعه کردن درس زیست‌شناسی است. در این مقاله سعی می‌کنیم تا شما را با نحوه صحیح مطالعه و تست‌زنی درس زیست شناسی آشنا کنیم. مراحل اصولی خواندن زیست شناسی از ابتدا تا انتها به این شرح است.فهم اولیه در مطالعه ی زیست شناسی بسیار پر اهمیت است .برای این کار پیش خوانی قبل از کلاس کمک زیادی به شما میتواند بکند:

فرض میکنیم که قرار هست که یک درس جدید رو استاد شروع به تدریس کنه. مهم ترین کاری که باید انجام بدهید این هست که قبل از تدریس استاد مطلب جدید را از کتاب درسی در مدت زمان محدودی در حدود 20 دقیقه روخوانی کنی. این روخوانی کردن به هیج عنوان باعث نمیشود در هما ن لحظه قادر به پاسخ گویی تست های اون درس باشید. این پیش خوانی بهتان کمک میکند تا در زمان تدریس استاد با مطالب غریبه نباشید . پس از این کار در منزل اصول کلی خواندن را اجرا میکنید:

مانند همه دروس کنکور، برای نتیجه‌گیری بهتر در درس زیست‌شناسی نیز رعایت سه مرحله مطالعه اولیه، مرور و تست‌زنی، بسیار مهم است.

الف- مطالعه اولیه

 قبل از هر چیز باید به خاطر داشته باشید که مهم‌ترین منبع مطالعه زیست‌شناسی برای کنکور، کتاب درسی است. اگر زیست‌شناسی را یک درس صرفاً حفظ شدنی (مثل حفظ کردن یک شماره تلفن یا شعر) می‌پندارید، باید نگرشتان را درباره این درس عوض کنید؛ پس به حفظ کردن طوطی‌وار مطالب زیست‌شناسی نپردازید. باید روشی را برای مطالعه به‌ کار ببرید که در یادگیری عمیق و مفهومی زیست‌شناسی، مؤثر باشد.

با توجه به تغییرات کتاب‌های زیست‌شناسی، در مقایسه با سال‌های گذشته، دیگر نمی‌توان به کتاب زیست‌شناسی پایه خاصی اهمیت بیشتری داد؛ چرا که اولاً مطالب کتاب‌های زیست‌شناسی، بسیار به هم پیوسته است و برای یادگیری مطالب، لازم است که تمام کتاب‌های زیست‌شناسی را به دقت مطالعه کرد، و دوم اینکه، بر خلاف سال‌های گذشته، دیگر سهم پایه خاصی در پرسش‌های آزمون سراسری، بیشتر از پایه دیگر نیست و می‌توان گفت که تقریباً تعداد پرسش‌های برابری از هر سه پایه مطرح می‌شود؛ پس بدون توجه به بودجه‌بندی سؤالات برای فصل‌های مختلف، کتاب‌های هر سه پایه را به ‌صورت موازی (همراه‌ با هم) مطالعه کنید و اهمیت یکسانی برای تمام فصول هر سه پایه قایل شوید. تاکید ما بر این موضوع، به آن خاطر است که طبق آمار سال‌های گذشته، نمی‌توان هیچ فصلی از دروس زیست‌شناسی را فاقد اهمیت یا کم‌اهمیت‌تر از بقیه دانست.

شیوه پیشنهادی ما برای مطالعه زیست‌شناسی، این است که ابتدا مطلب را به ‌صورت اجمالی و گذرا (پاراگراف اول و آخر، تیترها، شکل‌ها و….) بخوانید تا ایده‌ کلی آن را به‌دست بیاورید. در مرحله بعد باید در مدت زمانی که در برنامه‌ریزی خود برای این درس در نظر گرفته‌اید، به طور دقیق و خط به خط، نکات آن را مطالعه کنید. توجه به اَشکال و قیدها، ارتباط بین فصول و کتب مختلف، و جمع‌بندی نکات جانوران از کتب مختلف دبیرستان، بسیار مهم است. در این مرحله، زیر نکات مهم و کلیدی را خط بکشید و نکات مهم را حاشیه‌نویسی کنید. پس از انجام این کار، تمام فصول دروس زیست‌شناسی سه پایه را با توجه به ارتباط موضوعی آنها تحت عنوان‌های جدید دسته‌بندی کنید. انجام این کار باعث می شود تا در مرورهای بعدی، در مدت زمان کمتر، مطالب مرتبط بیشتری را به خاطر بسپرید و به سرعت آن را فرا بگیرید. پس از مطالعه دقیق، به خاطر داشته باشید که مقایسه‌ای خواندن و شباهت‌ها و تفاوت‌ها را جدول‌بندی کردن، در آزمون‌های سراسری سال‌های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته است؛ پس پرداختن به این کار را هم در شیوه مطالعه خود در این درس، مورد توجه قرار دهید.

در هنگام مطالعه این درس، حتماً به نکات زیر توجه داشته باشید:

1-    زیست‌شناسی، یک درس حفظ کردنی نیست، بلکه درسی کاملاً مفهومی است که استفاده از ابزار هوش در پاسخگویی به سؤالات و درک مفاهیم آن، اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. استفاده از ابزار هوش، به خصوص برای دانش‌آموز در حل تست‌های این درس، کارآیی بسیار بالایی دارد. تسلّط کامل بر مطالب این درس، نیازمند آموزش خوب، تکرار مداوم و تست زدن فراوان است تا بتواند شخص را با چالش‌هایی که طراح سؤال برای او گذاشته است آشنا کند و از آن به خوبی عبور دهد.

2-    می‌دانید که در زیست‌شناسی، قوانین ثابت و قاطعی، مثل درس ریاضی وجود ندارد؛ اما موارد استثنایی فراوان هستند؛ پس کلماتی مثل «برخی»، «بعضی»، «بسیاری»، «اغلب»، «گاهی» و … را در کتاب‌های درسی مشخص کنید و مفاهیم برآمده از آنها را به خاطر بسپارید.

3-    تصاویر در زیست‌شناسی، به فهم بهتر مطالب درسی کمک زیادی می‌کنند و هر ساله به طور مستقیم، از خودِ تصویر، یا به طور غیر مستقیم از مفاهیم آنها، سؤال طرح می‌شود؛ پس زیر‌نویس آنها و نامگذاری بخش‌های مختلف شکل‌ها را به دقت مطالعه کنید.

4-    به همان اندازه که مطالب مطرح شده در بخش‌های “بیشتر بدانید” ارزشی در طرح سؤال ندارند، مطالعه و درک مفاهیم بخش‌های “فعالیت” و ” آزمون” در کتب درسی، خیلی مهم هستند و در چند سال گذشته، سؤالاتی از آ‌نها مطرح شده است.

5-    اسامی جانداران مختلف (مثل گیاهان، جانوران، قارچ‌ها، آغازیان و باکتری‌ها) را یاد بگیرید و خصوصیات ویژه‌ آنها را در کنارشان یادداشت کنید. در این موارد باید کمی زحمت بکشید و از کتاب‌های سه سال  زیست‌شناسی، تمام مطالبی را که در مورد آن جاندار نوشته شده است، پیدا کنید.

6-     نام دانشمندان مختلف و نتیجه‌ پژوهش‌های آنها را یاد بگیرید. همچنین موارد کشف شده از سوی آنها یا جاندار مورد مطالعه‌ آنها را به درستی یاد بگیرید.

7-    برخی از مفاهیم و مطالب در زیست‌شناسی، به قدری اهمیت دارند که طرح سؤال از آنها، همه ساله تکرار می‌شود؛ پس در یادگیری مواردی مثل: هورمون‌های گیاهی، انواع بافت‌های گیاهی و جانوری، چرخه‌ ضربان قلب و … دقت داشته باشید.

8-     فعالیت‌ها و آزمایش‌های کتاب مهم هستند؛ پس به راحتی از آنها صرف نظر نکنید؛ بلکه این موضوعات را دقیقاً مطالعه کنید.

ب- مرور

هر چقدر هم که شما درس زیست‌شناسی را با دقت خوانده باشید، این درس، درسی نیست که با یک بار خواندن بتوانید در آن درصد بالایی را کسب کنید؛ بنابراین، مرورهای متوالی و مفهومی خواندن این درس، باید در اولویت برنامه‌ها قرار داده شود. اگر مرور مجدد این درس را در برنامه درسی خود منظور نکرده باشید، نمی‌توانید نتیجه خوبی را در آزمون سراسری کسب کنید؛ چون مطالب این درس فرّار است و ممکن است که تا زمان برگزاری این آزمون، بخش قابل ملاحظه‌ای از آن مطالب را فراموش کنید. مرور درس زیست‌شناسی، شامل چند مرحله است. یکی از کارهایی که انجام آن برای مرور کردن و تثبیت بهتر مطالب در ذهن، بسیار مؤثر است، استفاده از حاشیه‌نویسی در این درس است. همچنین می‌توانید مطالب خوانده شده را خلاصه‌نویسی کنید. در خلاصه‌نویسی برای مرور می‌توانید مطالب مهم را به‌صورت نکات جداگانه درون دفتر یا فیش‌هایی بنویسید؛ اما بهترین روش برای خلاصه‌برداری در این درس، نوشتن مطالب مهم به ‌صورت نمودارهای درختی، شبکه‌ای، جدول‌ها، شکل و … است؛ یعنی مطالبی را که یاد گرفته‌اید، به شکلی که ذهنتان آن را خلق می‌کند، بازنویسی کنید.

پ- تست زنی

یکی دیگر از کارهای مهمی که برای نتیجه‌گیری بهتر در درس زیست‌شناسی حتماً باید انجام دهید، تست‌زنی است. تست‌زنی هم، مانند مرور، مراحل مختلفی دارد. شما باید پس از مطالعه هر درس و در پایان ساعات مطالعه روزانه، تست‌زنی موضوعی کنید تا خود و نحوه مطالعه‌تان را محک بزنید. بعد از این تست‌زنی می‌توانید در پایان مرور هفتگی یا ماهانه نیز مبادرت به تست‌زنی نمایید. در هر کدام از این تست‌زنی‌ها هم حتماً باید اشکالات خود را به خوبی و به صورت تشریحی بررسی کنید. حتمآً بعد از بررسی سوالات، نکته‌های هر تست را در حاشیه درس مورد نظر یا در دفتر نکته‌برداری خود یادداشت نمایید. حتماً در تست زدن به این نکته توجه داشته باشید که تست‌ها را با دقت تمام مطالعه کنید؛ زیرا یکی از راهکارهای موفقیت در تست‌زنی این درس، آن است که به نکات توجه زیادی داشته باشید. این موضوع آن قدر اهمیت دارد که تک تک کلمه‌ها در این درس می‌توانند یک نکته تستی باشند. کنار تست‌های نکته دار و مهم علامت بزنید؛ تا اگر دوباره خواستید آن کتاب یا سؤالات آن را مرور کنید، وقت خود را روی تست‌های ساده و راحت تلف نکنید و بیشتر روی تست‌های مهم و نکته‌دار کار کنید. بعد از تست زدن،ابتدا سعی کنید پاسخ سوالاتتان را از کتاب درسی پیدا کنید و سپس  پاسخنامه تشریحی آن را حتماً مطالعه کنید تا به اشکالات خود به خوبی پی ببرید.